دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات از مهرههایی تشکیل شده است که توسط دیسکهای بین مهرهای از هم جدا میشوند و از نخاع و ریشههای عصبی محافظت میکنند.
کمر از ۵ مهره استخوانی تشکیل شده است. دیسکها، تحمل وزن را در حالت عمودی به عهده دارند. هر دیسک، از یک مرکز نیمه ژلاتینی و یک ساختمان حلقوی فیبروزی در اطراف آن تشکیل شده است.
فتق یا پارگی دیسک چگونه اتفاق میافتد؟
کار دیسک کمر چیست؟
علت بیرون زدگی دیسک؟
علائم:
درد کمر و پشت- شاید سابقه یک ضربه هم وجود داشته باشد ولی اغلب درد شروع موذیانه دارد. شاید قبل از علائم حاد، چند حمله از درد خود به خود خوب شده داشته باشند. روزها یا هفتهها پس از آن، یک درد ارجاعی به ران به همراه بیحسی پدیدار میشود (که اصطلاحا درد سیاتیکی نامیده میشود) . همچنان که درد ران برجسته میشود، درد کمر بهبود مییابد. دیسک اغلب در جهت عقب و خارج به بیرون میزند و به ریشه عصب سیاتیک همان طرف فشار میآورد. درد دیسک کمر، معمولا در مسیر عصب سیاتیک است، یعنی درد از کمر شروع میشود و به داخل لگن، پشت ران و پشت ساق و در ادامه به مچ و کف یا روی پا انتشار مییابد. سیاتیکا (دردی که از پشت شروع میشود و به داخل باسن و پا انتشار دارد) از زمان یونان و رم باستان توصیف شده بود.درد با نشستن ، ایستادن و راه رفتن، عطسه، سرفه و کشش برمیگردد. گاه گاه علائم عصبی حسی مثل گزگز و سوزش و خواب رفتن و بیحسی پا دیده میشود و گاهی اختلالات حرکتی مثل ضعیف شدن عضلات اندامهای تحتانی.
برخی اوقات، یک بیرون زدگی دیسک بزرگ در خط وسط، باعث یک سندروم خطرناک به نام سندروم دم اسب (کوادا اکوئیناسندروم) میشود که با بیحسی باسن، از دست رفتن کنترل مثانه و روده و ناتوانی جنسی و ضعف حرکتی یا فلج در پاها مشخص میشود. که یک اورژانس در جراحی اعصاب به شمار میرود و این بیماران بایستی ظرف ۴۸ ساعت جراحی شوند.
معمولا منظور بیمار از (بیحسی پا) در واقع احساس ضعف و سنگینی در پا است و در حرکت دادن پا دچار مشکل است.
پیک سنی بیرون زدگی دیسک دهه چهارم زندگی است. یعنی بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی و پس از آن کاهش مییابد. لذا دیسک، یک بیماری افراد جوان و میانسال است و نه افراد مسن. البته، پس از بیرون زدگی و شلی کپسول دیسک، با گذشت زمان گاهاً دچار کُلاپس و تشکیل استئوفیت میشود باعث پایداری مجدد می شود. یعنی در بسیاری افراد تدریجا دیسک تبدیل به آرتروز میشود. دیسک در کودکان نامعمول است ولی وجود دارد. خیلی از اینها دچار ناهنجاری ستون فقرات مثل اسکولیوز و اسپینا بیفیدا هستند. علائم مثل افراد بزرگسال میباشد.
معاینه بیمار:
تشخیص:
بهترین روش تشخیص (ام آر آی) میباشد. البته برخی بیماران نمیتوانند (ام آر آی) بگیرند مثل افرادی که ترکش یا جسم فلزی در بدن دارند یا دریچه مصنوعی قلب دارند یا آنهایی که از تونل (ام ار ای) وحشت دارند (کلاستروفوبیا) برای این افراد بایستی از سایر روشهای تصویربرداری مثل (CT میلوگرافی) استفاده کرد. انجام نوار عصب عضله نیز در تشخیص درد دیسک کمر مفید است.
درمان:
- استراحت و محدود کردن فعالیت.
- گرم نگه داشتن کمر مثلاً با کیسه آب گرم.
قرار دادن بالشی زیر زانو در وضعیت خوابیده به پشت و بالشی بین زانو در وضعیت خوابیده به پهلو، به برداشتن کشش روی عضلات کمر و کاهش درد کمک میکند. - دارو درمانی: ضد درد و ضد التهاب،داروهای شل کننده عضلانی و کورتون خوراکی (البته با تجویز پزشک)-در بسیاری موارد دیسک کمر به درمان طبی پاسخ میدهد.
- ورزش: پس از پشت سر گذاشتن فاز حاد درد، ورزش سهم مهمی در کاهش علائم ناشی از فتق دیسک دارد. مثل پیادهروی و ورزشهای ویلیامز
رژیم غذایی: کاهش وزن بسیار موثر است. رژیمهای حاوی برنج،ماکارونی، سیب زمینی و نوشابه ها و غذاهای قندی، بدترین غذاها هستند. از طرفی گلوکز آمین ها ،آنتی اکسیدانها،امگا ۳، سویا، ماهی، کلم، اسفناج، زیتون و آووکادو، مفید هستند.
- فیزیوتراپی
7. آب درمانی: با قرارگیری بدن انسان در آب, فشار وارد شده روی ستون فقرات کاهش یافته و امکان انجام حرکات نرمشی و ورزشی بدون فشار بیش از حد روی مفاصل, فراهم میشود همچنین مقاومت آب در برابر حرکات پاها،سبب فشار بیشتری روی عضلات و کنترل حرکات مفاصل میگردد.
8. تزریق اپیدورال استروئید: تزریق داخل مفاصل ستون فقرات یا اطراف ریشههای عصبی یا تزریق داخل دیسک-این روشها مرز بین درمان جراحی و دارویی میباشد.
جراحی دیسک:
چه بیمارانی بایستی جراحی شوند؟
- اگر بیماری ضعف حرکتی داشته باشد مثل افتادگی مچ پا
- درد سرکش مقاوم به درمان داشته باشد
سندروم دم اسب یا اسیب نخاعی (میلوپاتی) داشته باشد و فشار شدید روی ریشه عصبی به صورت اختلال حس و حرکت در پاها داشته باشد.
فراموش نکنید که تداوم درد بیشتر از سه روز، بروز ضعف و بیحسی در پاها، اختلالات کنترل ادرار یا اختلالات جنسی، به معنی لزوم مراجعه در اولین فرصت به یک جراح مغز و اعصاب برای بررسی دقیق و درمان جدیتر است.
ضمناً این تصور که تحمل درد بهتر از مصرف دارو است، کاملاً اشتباه است و ممکن است روند بهبود تحریک عصبهای تحت فشار را به تعویق بیندازد.
روشهای جراحی:
جراحی باز با میکروسکوپ – جراحی با وسیله گذاری
توصیه میشود که فاصله بین شروع علائم تا جراحی بیشتر از یک ماه نباشد، زیرا مزمن شدن، درصد موفقیت را کمتر میکند. به طور کلی نبایستی از بیمارانی که مدتهاست به درمانهای طبی پاسخ ندادند، جراحی دریغ شود.
بر اساس منابع معتبر علمی، نتایج جراحی با پیگیری ۱۰ ساله : نتایج خوب در ۹۰٪ دیده میشود
بطور خلاصه، بیماری دیسک کمر در اغلب موارد بخوبی درمان میشود و بیمار به زندگی عادی خود برمیگردد. اقدام به درمانهائی مانند به اصطلاح (جا اندازی دیسک کمر)،امروزه کاملا غلط و خطرناک است و دیده شده که در زمان این مانورها، بیرون زدگی دیسک تشدید شده عصب پا آسیب جدی و دائم دیده است.
تغییر شیوه زندگی در بهبود علائم و جلوگیری از تکرار علائم، بسیار موثر است و بیتحرکی که در زندگیهای مدرن امروز بسیار شایع شده،میتواند بسیار آسیب رسان باشد، با تحرک کافی و تغذیه مناسب، سالمتر زندگی کنید.